Parkinson hastalığı, beyindeki dopamin üreten hücrelerin kaybı sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Beyinde dopamini üreten hücreler hareketlerin kontrolünden, uyumundan ve akıcılığından sorumludur. Bu nedenle Parkinson hastalığı hareket bozukluğuna neden olur. Dopamin eksikliği arttıkça doğru orantılı olarak hareket kaybı da artmaktadır [1,2].
Parkinson Hastalığı [3]
Parkinson hastalığı yavaş ilerleyen ve merkezi sinir sistemini etkileyen nörodejeneratif bir hastalıktır [4,5]. Hastalığın en sık karşılaşılan başlangıç belirtisi, istirahat esnasında tek el ve parmaklarda titreme ve yürüyüş anında eşlik eden kol salınımının olmamasıdır. Mimiklerde azalma, konuşma bozukluğu, gövdenin öne doğru eğik pozisyon alması,titreme, kol ağrıları ile birlikte hareket sistemi aksaklığı önemli belirtileri arasındadır [5].
Parkinson Hastalığının belirtileri ve hastaların tipik görünümü [6].
Parkinson Hastalığı ve Genetik
Parkinson hastalığının genetik faktörlerine bakıldığında, hastaların %5-10’luk kısmının monogenik / Mendelian formdan, ailesel kalıtılan nadir mutasyonlardan etkilendiği görülmektedir [7]. Ailede anne, baba ya da kardeşte Parkinson hastalığı varlığında, o kişide hastalık gelişme olasılığı toplum geneline kıyasla biraz daha yüksektir [8]. Moleküler genetik alanındaki yeni gelişmeler sonucunda, Parkinson hastalığına yol açan, baskın ya da çekinik özellikte kalıtsal geçiş gösteren 20 farklı gen mutasyonu saptanmıştır.Günümüzde tanımlanmış ve PARK adı verilmiş 18 spesifik kromozomal bölge bulunmaktadır. Bu kromozomal bölge tanımlanma sıralarına göre numaralandırılmıştır. Bunlardan otozomal dominant kalıtımda rol oynayanlar SNCA (PARK1 ve 4), LRRK2 (PARK8) ve VPS35 (PARK17), otozomal resesif kalıtımdan sorumlu olanlar ise PINK1 (PARK6), DJ-1 (PARK7), ATPaz tipi 13A2 (ATP13A2/PARK9) ve Parkin (PARK2)’dir [7,8].
Parkinson hastalığının genetiği üzerine yapılan bu çalışmalarda hastaların %90’nın sporadik olduğu ve yalnızca genetik faktörlerle açıklanamayacağı ortaya çıkmıştır. Bu durum Parkinson hastalığının DNA sekans varyasyonları, çevresel faktörler, yaşam tarzı ve epigenetik faktörlerin birleşiminden etkilenmekte olduğunu göstermiştir [7].
Parkinson hastalığı tedavi yöntemleri
Günümüzde Parkinson hastalığını ortadan kaldırıcı bir tedavi yöntemi olmamakla birlikte hastalığın belirtileri ilaçlarla önemli ölçüde azaltılabilmektedir. Hastanın günlük yaşamını kısıtlayan olguları ortadan kaldırmak önemli hedefidir [9].
Hastalığın ilerlemesi ile ağız yoluyla yapılan tedavi yöntemi etkisini azaltmaktadır. Bu nedenle diskinezi adı verilen sistem dışı hareketler ortaya çıkmaktadır. İleri Evre Parkinson hastalığının bu döneminde cihaz destekli tedavi yöntemleri kullanılabilmektedir. Cihaz destekli tedavi yöntemi ikiye ayrılmaktadır [9].
1.Cerrahi Tedaviler:
Derin beyin uyarısı (stimülasyon/pil) ameliyatları: Hastanın beyninin belli bölgelerine uyarım elektrotları, göğüs ya da karın bölgesinde ise pil yerleştirilir. Seçilmiş vakalara uygulanabilen beyin pili sayesinde kişinin şikayetleri azaltılabilir.
Hücre yakmaya yönelik ameliyatlar (ablasyon) ve ışınlama [9,10].
2.İnfüzyon Terapileri:
İki farklı infüzyon tedavisi bulunmaktadır.
Birincisinde Parkinson hastalarını tedavi etmek amaçlı kullanılan hızlı etki gösteren, cilt altı enjeksiyon ya da devamlı infüzyon şeklinde uygulanan cihaz destekli bir tedavidir. Hastalar hekim gözetiminde kısa süreli hastaneye yatırılarak uygun enjeksiyon dozu belirlenir, amaç kullanılan oral ilaçları basamak basamak azaltarak kesmektir [9].
Diğer infüzyon tedavisinde ise gerekli olan ilacın jel haline getirilmiş ilaç özel bir pompa vasıtası ile beyne sürekli ve sabit hızda uyarı sağlayan, ince barsaktan infüzyon şeklinde uygulanan bir yöntemdir [9].
Kaynaklar:
“Parkinson Hastalığı Nedir? Belirtileri Nelerdir?”, Okan Üniversitesi Hastanesi, https://www.okanhastanesi.com.tr/parkinson-hastaligi-nedir-belirtileri-nelerdir (10.10.2020)
“Parkinson Hastalığı”, Acıbadem, https://www.acibadem.com.tr/ilgi-alani/parkinson-hastaligi/ (10.10.2020)
“Parkinson Hastalığında Yanlış Bilinenler”, (2018). https://www.hemensaglik.com/makale/parkinson-hastaliginda-yanlis-bilinenler (10.10.2020)
Ramzi M. Sadek; Salah A. Mohammed; Abdul Rahman K. Abunbehan; Abdul Karim H. Abdul Ghattas; Majed R. Badawi; Mohamed N. Mortaja; Abu-Nasser, Bassem S.; Abu-Naser, Samy S., (2019), “Parkinson's Disease Prediction Using Artificial Neural Network”.
“Parkinson hastalığı nedir? Belirtileri nelerdir?”, https://www.medicalpark.com.tr/parkinson-hastaligi/hg-1976 (10.10.2020)
“Parkinson Hastalığı”, http://www.enerjifiziktedavi.com/parkinson-hastaligi/ (10.10.2020)
Akbayır, E., Şen M., Ay U., Şenyer S., Tüzün E., Küçükali İ. (2017). PARKİNSON HASTALIĞININ ETYOPATOGENEZİ. Deneysel Tıp Dergisi. 7(13): 3-7
Canatan D. (2018). “Parkinson hastalığında genetiğin rolü nedir?”.
“Parkinson Hastalığı Nedir”, MEDICANA, https://www.medicana.com.tr/saglik-rehberi-detay/9053/parkinson-hastaligi-nedir (10.10.2020)
“Parkinson Hastalığı Nedir?”, GRUP FLORENCE NIGHTINGALE HASTANELERİ, https://www.florence.com.tr/parkinson-hastaligi (10.10.2020)
Comments