Hepatitler

Birçok virüs hepatite sebep olabilmektedir. Bu virüslerden beş tanesi, ana enfeksiyon bölgesinin karaciğer olması nedeniyle Hepatit A, B, C, D ve E olarak adlandırılmaktadırlar [1,2].

Hepatit A Virüsü (HAV):

İlk kez 1973 yılında tespit edilen bu virüs, pikornavirüs ailesi içinde yer alan bir enterovirüstür [1,3]. Tek iplikli RNA genomuna sahiptir, zarfsızdır ve ikozahedral simetride nükleokapsidi bulunmaktadır [1]. En yaygın olan viral hepatit virüsüdür [4].

Şekil 1. Hepatit A virüsünün mikroskobik görüntüsü [5]

Bulaşma

Hastalık genellikle dışkı-ağız yoluyla bulaşır. Dışkı ile temas etmiş yiyecekler, kanalizasyon sularının içme suyuna karışması veya cinsel yol ile bulaşabilmektedir [4]. En fazla enfekte olan grup ise yatılı okullar veya kamplarda bulunmaları nedeniyle çocuklardır [1].

Klinik Bulgular

Hepatit A, 3-4 haftalık bir kuluçka süresine sahiptir. Hepatit A hastalığı yetişkinlerde çocuklara oranla daha fazla belirti verir ve tüm Hepatit virüsleri neredeyse aynı belirtileri göstermektedir [1,4]. Bunlar;

• Ateş

• Halsizlik

• İştahsızlık

• Bulantı-Kusma

• Sarılık

• Koyu renkli idrar

• Renksiz dışkı

• Baş ağrısı

Tedavi ve Korunma Yöntemleri

Hepatit A virüsü hastalığının özgül antiviral bir tedavisi bulunmamaktadır. Doktorlar tarafından hasta şikayetlerine göre ilaç tedavisi uygulanabilmektedir. Etkinliğini kaybetmiş Hepatit A virüsü içeren bir aşı ile de etkin bağışıklama sağlanabilmektedir [1,4].

Hepatit A virüsünün bulaşma yolları göz önüne alındığında;

• Genel temizlik kurallarına uyulması

• Eller su ve sabun ile iyice yıkanması

• Gıda ürünleri iyice yıkanarak tüketilmesi

• Temiz olduğundan emin olunmadan su içilmemesi gerektiği görülmektedir [4].

Hepatit B Virüsü (HBV):

Hepadnavirüs ailesinin bir üyesi olan virüs zarflı, kısmen çift iplikli dairesel DNA genomuna sahiptir [1,3]. Yaklaşık 42-47 nm çapındadır [3]. Hepatit B hastalığının ana nedenidir.

Şekil 2. Hepatit B virüsünün mikroskobik görüntüsü [6]

Bulaşma

Üç temel bulaşma yolu bulunmaktadır. Kan, cinsel temas ve anneden bebeğe perinatal (doğum sırasında) geçiştir [1]. Yeterince sterilize edilmemiş tıbbi araçların kullanımı, tıraş bıçağı veya diş fırçası gibi özel eşyaların ortak kullanımı, sterilize edilmemiş araçlar ile dövme yapılması bazı özel nedenleridir [4].

Klinik Bulgular

Hepatit B virüs enfeksiyonları çoğunlukla belirsizdir. Yetişkinlerde daha yaygın görülür. Hepatit B virüsü 10-12 haftalık kuluçka süresine sahiptir. Belirtileri Hepatit A virüsü ile neredeyse aynıdır. Bazı durumlarda deri döküntüsü gibi belirti vermesi nedeniyle farklılık göstermektedir [4].

Tedavi ve Korunma Yöntemleri

Kronik HBV hastalığının tedavisi için alfa interferon kullanışlıdır. Çeşitli ilaç tedavileri ile karaciğer yangısını ve HBV etkinliğini azaltmaktadır. HBV enfeksiyon tedavisinde asıl amaç karaciğer yetmezliği, siroz ve karaciğer kanserine ilerlemenin önüne geçilmesini sağlamaktadır [1,4].

Korunmak için ise; Hepatit B aşısı veya hiperimmün globülinin ayrı ayrı veya birlikte kullanımını içermektedir. Aşı Hepatit B korumasında oldukça etkilidir [1]. Tüm viral hastalıkta olduğu gibi her alanda genel temizlik kurallarına uyulmalıdır.

Hepatit C Virüsü (HCV):

Karaciğeri ciddi şekilde etkileyen bir virüstür. Hepatit C’ye neden olmaktadır. Flavivirüs ailesi içinde yer almaktadır. Tek iplikli RNA bazlı zarflı viriondur [1].

Şekil 3. Hepatit C virüsünün mikroskobik görüntüsü [7]

Bulaşma

Hepatit C virüsü insan vücudu içerisinde depolanır. Çoğunlukla kan yolu ile bulaşır. Anneden bebeğe geçme veya cinsel temas ile bulaşma kan yolu ile bulaşmadan daha az etkindir. Kalıtsal bir hastalık değildir. HCV, prevalansı en yüksek olan bir patojendir [1,4].

Klinik Bulgular

HBV enfeksiyonuna göre daha hafif seyretmektedir. Hepatit A virüsü enfeksiyonu belirtilerinin ani bir şekilde ortaya çıkmasının yanı sıra idrarda bilirubin miktarından veya serum ALT düzeyinin artışından anlaşılabilmektedir. Kuluçka süresi ortalama 2 haftadan 6 aya kadar değişmektedir [4]. HBV’ ye göre kronik taşıyıcılık hali çok daha fazladır [1].

Tedavi ve Korunma Yöntemleri

Hepatit C hastalığının tedavisi mevcuttur. Hepatit B hastalığında da olduğu gibi alfa interferon tedavisi kronik taşıyıcıya dönüşümü azaltmada etkilidir [1]. Son zamanlarda ise HCV replikasyon döngüsünün inhibisyonunda, virüs elimine edilmesi veya ilaç tedavisi sağlayan doğrudan etkili antivirallerin (DEA) kullanılması tedavi süresini kısaltmıştır. DEA bazlı ilaçlar ile tedavi sonucunda karaciğer etkinliğinin düzenlendiği ve hastalık ilerleyiş oranının azaldığı görülmüştür [1,4].

Korunmak için ise;

• Kan ürünlerinin taranması

• Sağlık merkezlerinde ve çalışanlarında gerekli önlemlerin alınması

• Tıbbi malzemelerin güvenli bir şekilde kullanılması

• Riskli grupta olan kişiler için Hepatit C ve Hepatit B taraması yapılması gerekmektedir [4].

Hepatit D Virüsü (HDV):

Hepatitis deltaya neden olmaktadır (HDV). Yapısında kendi proteinlerini kodlayan genler bulunmadığı için sadece Hepatit B ile enfekte olmuş hücrelerde görülmektedir. Tek iplikli, zarflı bir RNA virüsüdür. Hepatit B virüsü ile klinik bulgular ve bulaşma açısından neredeyse aynı özellikleri göstermektedir [1]. Özgül bir tedavisi olmamakla birlikte HBV aşı ile de dolaylı olarak korunma sağlanabilmektedir [4].

Şekil 4. Hepatit D virüsünün mikroskobik görüntüsü [8]

Hepatit E Virüsü (HEV):

Kalisivirüs ailesi içinde sınıflandırılmaktadır. Tek iplikli RNA virüsüdür. Hepatit A virüsüne benzerdir. Ancak hamile kadınlarda yüksek ölüm hızı göstermesi nedeniyle farklılığı bulunmaktadır. Antiviral tedavisi ve aşısı yoktur. Asya ve Afrika ülkelerinde su kaynaklı bulaşma gösterirken Amerika’ da sık görülmemektedir [1].

Şekil 5. Hepatit E virüsünün mikroskobik görüntüsü [9]

Hepatit G Virüsü (HGV):

HCV virüsü gibi bir flavivirüs ailesinde yer almaktadır. Cinsel temas veya kan yoluyla bulaşabilmektedir. Dünya genelinde çok sayıda insanın kanında bulunmaktadır [1].

Teknik Kelimeler:

İkozhedral: Eşkenar üçgen şeklindeki kapsomerlerin birleşmesiyle oluşan 12 köşeye sahip bir yapıdır.

Nükleokapsid: Kapsid ile genomun birleşmesi sonucu oluşur.

Hiperimmün globülin: İmmünglobülinler bağışıklık sisteminde görev alan antikorlardır.

Virion: Virüs partikülü olarak bilinir.

Prevalans: Hastalık görülme oranı olarak nitelendirilir.

İnterferon: Vücutta sentezlenen, mikroorganizmalara karşı etkinlik gösteren ve sitokin olarak bilinen proteindir.

Kaynakça:

1. W. Levinson, "Temel Viroloji," in Tıbbi Mikrobiyoloji ve İmmünoloji 14 ed. Ankara: Güneş Tıp Kitapevleri, 2008, ch. 3, pp. 291-300.

2. Hepatitler. 15 Şubat 2021 tarihinde “https://www.gophastanesi.com.tr/saglik-rehberi/guncel-saglik/enfeksiyon-hastaliklari/hepatitler/” adresinden erişildi.

3. Hepatit Virüsleri. 15 Şubat 2021 tarihinde “http://docs.neu.edu.tr/staff/serdar.susever/15%20HEPAT%C4%B0TLER%20[Uyumluluk%20Modu]_35.pdf” adresinden erişildi.

4. 15 Şubat 2021 tarihinde “https://www.sagligim.gov.tr/hepatit/hepatit-b.html” adresinden erişildi.

5. Gilger, L.(2019). Arizona Health Officials Combat Hepatitis A Outbreak, Work To Stop Spread Of Measles. 15 Şubat 2021 tarihinde “https://kjzz.org/content/987726/arizona-health-officials-combat-hepatitis-outbreak-work-stop-spread-measles” adresinden erişildi.

6. Hepatitis B. 15 Şubat 2021 tarihinde “https://fehv.org/en/diseases/hepatitis-b/” adresinden erişildi.

7. Systems biology and hepatitis C research. 15 Şubat 2021 tarihinde “https://www.gesundheitsindustrie-bw.de/en/article/news/systems-biology-and-hepatitis-c-research” adresinden erişildi.

8. Hammon, R. (2004). Hepatitis D virüs, Humans and Viruses, Stanford University. 15 Şubat 2021 tarihinde “https://web.stanford.edu/group/virus/delta/2004hammon/Deltavirus.htm” adresinden erişildi.

9. Rodriguez, S., Carey, W. D. (2013). Hepatitis E - An Evolving Disease. 15 Şubat 2021 tarihinde “https://www.clevelandclinicmeded.com/medicalpubs/diseasemanagement/hepatology/hepatitis-e/” adresinden erişildi.